สมรภูมิเคซาน (Battle of Khe San) หนึ่งในสมรภูมิการรบสงครามเวียดนามที่ต่อสู้กันดุเดือดมากที่สุด กองทัพประชาชนเวียดนามเหนือเริ่มต้นโอบล้อมฐานทัพเคซานของนาวิกโยธินสหรัฐอเมริกา การต่อสู้ดุเดือดนานกว่า 6 เดือนและเกือบต้องลงเอยแบบสมรภูมิเดียนเบียนฟูที่กองทัพฝรั่งเศสเคยพ่ายแพ้ให้กับกองทัพประชาชนเวียดนามในอดีต
ฐานทัพเคซานตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของเมืองเว้และเมืองดานัง 2 เมืองท่าสำคัญใกล้เส้นแบ่งเขตแดนระหว่างเวียดนามเหนือและเวียดนามใต้ ฐานทัพเคซานของสหรัฐอเมริกาเป็นหนึ่งใน 3 ฐานทัพสำคัญบริเวณชายแดนเวียดนามใต้ ใกล้ฐานทัพ Rockpile และฐานทัพ Camp Carroll ซึ่งอยู่ทางด้านทิศตะวันออกของฐานทัพเคซาน
กองทัพประชาชนเวียดนามเหนือ หรือ North Vietnamese People’s Army of Vietnam (PAVN) ประมาณ 45,000-100,000 นายเคลื่อนทัพโดยใช้ป่าเขาบริเวณประเทศลาวก่อนบุกเข้าสู่ฐานทัพเคซาน ภายใต้การบังคับบัญชาของนายพลโว เหงียน เกี๊ยป โดยมีนายพลทาน ทาย ไฮ และนายพลลี ควาง ดาว ทำหน้าที่ปฏิบัติการรบในแนวหน้า นายพลโว เหงียน เกี๊ยปต้องการยีดครองฐานทัพเคซานด้วยเหตุผลทางด้านจุดยุทธศาสตร์และสัญลักษณ์แห่งชัยชนะในแบบที่เขาเคยทำสำเร็จในการต่อสู้กับฝรั่งเศสที่สมรภูมิเดียนเบียนฟู
กองทัพสหรัฐอเมริกาได้ส่งทหารนาวิกโยธินสหรัฐอเมริกาประจำการที่ฐานทัพเคซานแห่งนี้ประมาณ 6,000 นาย ภายใต้การบังคับบัญชาของนายพล William Westmoreland โดยมีนายพล Rathvon M. Tompkins และนายพล David E. Lownds ทำหน้าที่ปฏิบัติการรบในแนวหน้า โดยได้รับการสนับสนุนจากกองทัพอากาศสหรัฐอเมริกาและกองทัพสาธารณรัฐเวียดนาม Army of the Republic of Vietnam (ARVN) หรือกองทัพเวียดนามใต้ซึ่งอยู่ฝ่ายสหรัฐอเมริกา
สำหรับรูปแบบการตั้งค่ายของทหารสหรัฐใช้วิธียึดยอดเนินภูเขาสูงโดยมีฐานทัพเคซานและสนามบินหลักซึ่งเป็นหัวใจหลักของการส่งกำลังบำรุงคอยให้การสนับสนุนทางอากาศ การยิงปืนใหญ่สนับสนุนการรบบริเวณเนินเขาต่าง ๆ จากฐานทัพเคซาน ฐานทัพ Rockpile และฐานทัพ Camp Carroll ผสมการทิ้งระเบิดโจมตีทางอากาศ เนินภูเขาสูงมีชื่อเรียกตามหมายเลข ทิศตะวันตกเฉียงเหนือของฐานทัพเคซานเป็นที่ตั้งของเนิน 881S , เนิน 861 , เนิน 861A , เนิน 558 ทิศเหนือเป็นที่ตั้งของเนิน 950 ทิศตะวันตกเฉียงใต้เป็นที่ตั้งของเนิน 689 นอกจากนี้ทหารสหรัฐอเมริกายังวางกำลังไว้ที่หมู่บ้านเคซานที่ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของฐานทัพเคซาน
กองทัพประชาชนเวียดนามเหนือ (PAVN) เปิดฉากด้วยความรุนแรงใช้ปืนใหญ่ยิงกระหน่ำจากเนินเขาสูงถล่มฐานทัพเคซานและเนินต่าง ๆ ที่ตั้งอยู่ล้อมรอบกระสุนปืนใหญ่บางส่วนได้ตกลงบนคลังแสงของทหารสหรัฐอเมริกาทำให้ระเบิดต่อเนื่องรุนแรง ทหารอเมริกาพยายามยิงปืนใหญ่ต่อสู้ผสมการทิ้งระเบิดอย่างรุนแรงจากเครื่องบินทิ้งระเบิด การสู้รบในช่วงแรกฝ่ายกองทัพประชาชนเวียดนามเหนือ (PAVN) ดูจะเป็นฝ่ายได้เปรียบสามารถเข้าตีจนทหารสหรัฐอเมริกาล่าถอยจากออกจากเนินเขาและหมู่บ้านเคซานได้สำเร็จ
อย่างไรก็ตามที่สิ่งนายพลโว เหงียน เกี๊ยป ยังไม่ทราบ คือ พลังการทำลายล้างของกองทัพอากาศสหรัฐอเมริกาที่มีขีดความสามารถในการทิ้งเบิดในปริมาณที่สร้างความวินาศสันตะโรจากเครื่องบินทิ้งระเบิดรุ่นต่าง ๆ เช่น เครื่องบินทิ้งระเบิดทางยุทธศาสตร์ B-52 Stratofortress ทำให้กองทัพประชาชนเวียดนามเหนือ (PAVN) เสียหายอย่างหนักจากการทิ้งระเบิดของกองทัพอากาศสหรัฐอเมริกา การใช้เครื่องบินทิ้งระเบิดทางยุทธศาสตร์ถือเป็นหัวใจหลักในการทำสงครามของกองทัพสหรัฐอเมริกา
กองทัพประชาชนเวียดนามเหนือ (PAVN) พยายามทำลายสนามบินซึ่งเป็นหัวใจหลักของการส่งกำลังบำรุงของกองทัพอากาศสหรัฐอเมริกาสามารถยิงเครื่องบินลำเลียงแบบ C-130 ระเบิดจนทำให้กองทัพอากาศสหรัฐอเมริกาต้องเปลี่ยนรูปแบบการส่งกำลังบำรุงเป็นการใช้วิธีนำเครื่องบินบินใกล้กับพื้นรันเวย์ก่อนหย่อนกำลังบำรุงโดยใช้ร่มชูชีพซึ่งเป็นวิธีการที่ได้ผลและเครื่องบินไม่จำเป็นต้องลงจอดบนสนามบิน
ด้วยขีดความสามารถในการส่งกำลังบำรุงและการทิ้งระเบิดในระดับวินาศสันตะโรจากเครื่องบิน Boeing B-52 Stratofortress ทำให้กองทัพประชาชนเวียดนามเหนือ (PAVN) ตกเป็นฝ่ายล่าถอย กองทัพสหรัฐอเมริกาสั่งรุกตีโต้ไล่ล่ากองทัพเวียดนามที่กำลังล่าถอยโดยใช้ชื่อว่าปฏิบัติการเพกาซัส (Operation Pegasus) ในระหว่างวันที่ 1-14 เมษายน
แม้จะมีกำลังรบทางทหารที่เหนือกว่าแต่สุดท้ายแล้วกองทัพสหรัฐอเมริกาต้องถอนตัวออกจากฐานทัพเคซาน โดยใช้ปฏิบัติการถอนทหารชื่อปฏิบัติการชาลี (Operation Charlie) ในวันที่ 19 มิถุนายน ในระหว่างการถอนทหารนั้นยังคงมีการปะทะระหว่างทหารสหรัฐอเมริกากับทหารเวียดนามอยู่เป็นระยะจนการถอนทหารออกจากฐานทัพเคซานสิ้นสุดลองในวันที่ 9-11 กรกฏาคม
อ่านเพิ่มเติม : พลาทูน (Platoon) ภาพยนตร์สงครามเวียดนามระดับตำนาน
อ่านเพิ่มเติม : โฮจิมินห์ (Hồ Chí Minh) นักปฏิวัติชาวเวียดนามและผู้นำทางจิตวิญญาณ
อ่านเพิ่มเติม : เครื่องบินรบ F-105 ชื่อภาษาไทย “กลอยใจ”
ภายหลังการสู้รบทั้งกองทัพสหรัฐอเมริกาและกองทัพประชาชนเวียดนามเหนือ (PAVN) ต่างเป็นฝ่ายอ้างชัยชนะเหนือสมรภูมิเคซาน ทหารกองทัพสหรัฐอเมริกาและพันธมิตรเสียชีวิตประมาณ 1,000-3,500 นาย หายสาบสูญหาศพไม่พบประมาณ 250 นาย กองทัพประชาชนเวียดนามเหนือ (PAVN) เสียชีวิตมากกว่า 10,000-15,000 นาย เป็นจำนวนการคาดการณ์จากสหรัฐอเมริกา อย่างไรก็ตามยังไม่ทราบตัวเลขที่แน่นอนจากกองทัพประชาชนเวียดนามเหนือ (PAVN) พื้นที่บริเวณสมรภูมิเคซานในปัจจุบันกลายเป็นหมู่บ้านขนาดใหญ่ รัฐบาลเวียดนามได้สร้างอนุสาวรีย์เพื่อรำลึกถึงการต่อสู้ในครั้งนั้นพร้อมจัดแสดงอาวุธ รถถังและเครื่องบินรบของสหรัฐอเมริกา
ที่มาของข้อมูล
50 years ago, US troops bunkered down for the Vietnam War’s most infamous siege — here’s how the Battle of Khe Sanh unfolded
Recounting the Casualties at the Deadly Battle of Khe Sanh